Hoa xoan (Chinaberry) - Melia azedarach
Hoa xoan là loài hoa quen thuộc ở các vùng quê Việt Nam, khoe sắc giữa những chồi lá xanh, tỏa hương thơm ngát, rực rỡ nhất vào tháng ba.
Hoa xoan là loài hoa quen thuộc ở các vùng quê Việt Nam, khoe sắc giữa những chồi lá xanh, tỏa hương thơm ngát, rực rỡ nhất vào tháng ba. Với đặc tính dễ trồng thích nghi với môi trường lạnh giá của Miền Bắc, hoa xoan thường được trồng phổ biến ở ngoài ngõ, bờ ao, góc vườn và cả trên những con phố… Xoan thường mọc thành từng chùm với cánh trắng, nhụy hoa màu tím khiến cho chúng trở nên hài hòa trong cùng một bức tranh, toát lên vẻ đẹp dịu dàng, tinh tế, trong trắng như người phụ nữ Việt Nam.
Tìm hiểu chung về cây hoa xoan
- Tên thường gọi: Cây xoan
- Tên gọi khác: xoan ta, xoan nhà, xoan trắng, sầu đông, thầu đâu
- Tên khoa học: Melia azedarach
- Họ Xoan (Meliaceae)
- Tên tiếng anh: Chinaberry, Bead tree, Persian lilac (đinh hương Ba Tư), White cedar (tuyết tùng trắng)
- Nguồn gốc: Cây có nguồn gốc ở Ấn Độ, miền nam Trung Quốc và Australia.
Đặc điểm hình thái của cây hoa xoan
- Cây xoan là cây thân gỗ thẳng đứng. Cây trưởng thành cao từ 7 đến 20 m.
- Cây chia thành rất nhiều cành, mỗi cành phân ra nhiều nhánh nhỏ, tán cây to, rộng ngả xuống. Cành xoan mềm và giòn nên rất dễ gãy.
- Lá xoan dài tới 15 cm, mọc so le, cuống lá dài với 2 hoặc ba nhánh lá phức mọc đối. Các lá chét có màu lục sẫm ở mặt trên và xanh nhạt hơn ở mặt dưới. Mép lá có khía răng cưa. Vào mùa đông lá xoan úa vàng và rụng dần, ra giêng là rụng hết hẳn và bắt đầu ra mầm lá và ra hoa.
- Hoa xoan có năm cánh, sắc tía nhạt hoặc tím hoa cà, mọc thành chùm. Hoa có hương thơm, có 2 màu chủ đạo là màu trắng và tím. Thường nở hoa vào giữa mùa xuân và rực rỡ nhất vào tháng 3
- Quả xoan loại quả hạch, to cỡ hòn bi, quả màu xanh khi non, vỏ có màu vàng nhạt khi chín, không rụng ngay mà giữ trên cành suốt mùa đông. Trái dần chuyển sang màu trắng.
Điều kiện sinh trưởng của cây hoa xoan
Đây là loại cây dễ sinh trưởng không cần chăm sóc nhiều và mọc tự nhiên từ hạt rụng xuống. Cây có khả năng thích ứng với nhiều điều kiện trồng khác nhau, ưa ánh sáng mạnh. Điều kiện thích hợp cho cây sinh trưởng phát triển tốt nhất là loại đất cát pha, đất phù sa ven sông giàu dinh dưỡng, tần canh tác dầy, đất giữ ẩm tốt, thoát nước tốt không gây ngập úng. Cây xoan ta có thể trồng bằng cây con hoặc gieo hạt trực tiếp vào mùa xuân.
Công dụng
Vì cây xoan có hoa màu trắng, tím nhạt đẹp mắt nên thường được trồng làm cây bóng mát tạo cảnh ở nhiều nơi như: Ven đường lối đi lại, ven bờ ruộng, bờ sông, suối để tránh sạt lở đất.
Tại các thành phố lớn, tuy không được chọn làm cây tạo cảnh quan cho đô thị, nhưng do sự phát tán tự nhiên của hạt khi rụng mà cây xoan tồn tại phổ biến trên các lề đường phố, công viên, quanh bờ hồ...
Ngoài tác dụng tạo bóng mát, xoan là cây có chất gỗ khá tốt. Gỗ mềm nên dễ gia công được sử dụng để sản xuất đồ gia dụng bằng gỗ xoan như: Bàn ghế, tủ giường, sập, bàn thờ, đóng thùng chứa hàng…
Vì có độc tính, lá xoan, trái xoan đều không thể ăn được. Lá xoan tuy có chứa độc tố nhưng chúng vẫn là một bài thuốc khá phổ biến trong dân gian nếu biết cách dùng. Chúng được dùng với tác dụng để chữa trị các chứng về mụn nhọt, viêm da, lở loét. Hay bệnh nhiễm trùng mảng tròn Ecpet gây ra tróc vảy, sưng phồng, mẩn đỏ và ngứa rát. Chỉ cần đun sôi rồi lấy nước lau hoặc rửa lên vùng da. Ngoài ra, còn dùng nước sắc từ lá xoan để phun làm thuốc diệt côn trùng.
Nhưng người mắc bệnh về gan hoặc dạ dày không nên sử dụng bất cứ thành phần gì của xoan. Đặc biệt không nên sử dụng thuốc quá lâu trong thời gian dài để tránh tích lũy độc tố
Xem thêm